Ο πρώην Δήμος Μουζακίου ήταν ένας από τους 21 ΟΤΑ του Νομού Καρδίτσας που προέκυψαν από το νόμο 2535/97. Αποτελούνταν από 14 Δημοτικά Διαμερίσματα με έδρα την Κωμόπολη του Μουζακίου που ήταν Δήμος (ένας από τους 4 του Ν. Καρδίτσας) και πριν τις αναγκαστικές συνενώσεις.
Ιστορικά το Μουζάκι ήταν κοινωνικό, εμπορικό, πολιτιστικό, οικονομικό, εκπαιδευτικό κέντρο μια ευρύτερης περιοχής, αυτής του σημερινού Δήμου Μουζακίου, της περιοχής της Αργιθέας και ενός σημαντικού τμήματος της περιοχής της Λίμνης Ν. Πλαστήρα, όπως και ενός τμήματος του σημερινού Δήμου Ιθώμης.
Αυτόν το ρόλο κυρίως ευνόησε η στρατηγική γεωγραφική θέση του Μουζακίου, καθώς είναι η πύλη από τον κάμπο και τα αστικά κέντρα προς την ορεινή περιοχή της Αργιθέας και της Λίμνης Πλαστήρα, όπως επίσης και η κεντροβαρής του θέση ανάμεσα στα δύο αστικά κέντρα της περιοχής, την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα.
Η περιοχή Μουζακίου και Αργιθέας, όπως σχεδόν όλη η ύπαιθρος χώρα στην Ελλάδα γνώρισε σημαντική πληθυσμιακή αφαίμαξη, ένεκα της αστυφιλίας που εκδηλώθηκε στη χώρα μας μετά τη δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ουσιαστική ερήμωση των ορεινών χωριών, η γήρανση του πληθυσμού και η ανάπτυξη ενός σημαντικού και καθοριστικού ανθρώπινου δυναμικού της διασποράς σ’ όλη την Ελληνική Επικράτεια και όχι μόνο.
Όταν το 2002 αναλάβαμε την ευθύνη της διοίκησης του Δήμου Μουζακίου, (έχοντας και την εμπειρία της διοίκησης του Δήμου Αργιθέας την περίοδο 1999 -2002) αναγνωρίζοντας ότι αποτελεί ενιαία αναπτυξιακή ενότητα με την περιοχή της Αργιθέας, σχεδιάσαμε την ανάπτυξη όλης της περιοχής σε 6 βασικούς πυλώνες
1. Στον τομέα των υπηρεσιών, δεδομένου ότι το Μουζάκι διαθέτει σημαντικό αριθμό δημόσιων και μη υπηρεσιών που εξυπηρετούν την ευρύτερη περιοχή
2. Στον κτηνοτροφικό και αγροτικό τομέα, που αποτελούσαν παραδοσιακές μορφές απασχόλησης του πληθυσμού
3. Στον τομέα των τροφίμων και των ποτών (γάλα, κρέας, τομάτα, κλπ)
4. Στον τομέα του ξύλου
5. Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
6. Στον τομέα του τουρισμού υπαίθρου
Βάση γι’ αυτό το σχεδιασμό αποτέλεσαν:
1. Το Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα που εκπόνησε το 1993 η Αναπτυξιακή Καρδίτσας Α.Ε.
2. Η μελέτη για την εφαρμογή των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών LEADER II και LEADER+, που υλοποίησε ως Ομάδα Τοπικής Δράσης η ΑΝ.ΚΑ Α.Ε.
3. Η μελέτη για το Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Ανάπτυξης για τον Αγροτικό Χώρο με αφορμή τα ΟΠΑΑΧ του Υπουργείου Γεωργίας της 3ης προγραμματικής περιόδου, που επίσης εκπόνησε η Αναπτυξιακή Καρδίτσας Α.Ε.
Το σχέδιο ανάπτυξης της περιοχής βασίστηκε στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων, τεχνογνωσιών και βιοτεχνικών δεξιοτήτων, για την αύξηση τοπικά της προστιθέμενης αξίας, στη βάση του καταναλωτικού ενδιαφέροντος για την ύπαιθρο χώρα και τα τοπικά προϊόντα.
Ένας τέτοιος στόχος μπορούσε να γίνει αποδεκτός από την τοπική κοινωνία έτσι ώστε να διασφαλιστεί η συμμετοχή της στην όλη διαδικασία που περιέγραφε το σχέδιο. Γι’ αυτό το λόγο εξάλλου διατέθηκε ιδιαίτερα σημαντικός χρόνος στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, όπως επίσης και στη διασφάλιση της συμμετοχής της στην τελική εκπόνηση του σχεδίου ανάπτυξης.
Εξ’ αυτού του λόγου επιλέχθηκαν οι παραδοσιακής εξειδίκευσης κλάδοι του ξύλου λόγω του μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων που προϋπήρχαν, και των κτηνοτροφικών προϊόντων (γάλα κρέας), καθότι η περιοχή όπως προαναφέρθηκε είναι κτηνοτροφική και των ποτών, λόγω της σημαντικής αμπελοκαλλιέργειας και της αυξημένης ζήτησης τοπικών προϊόντων.
Επίσης, λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης του Μουζακίου, που είναι το κέντρο τριών ιδιαίτερα ανεπτυγμένων τουριστικών περιοχών, της Λίμνης Ν. Πλαστήρα, του Περτουλίου και των Μετεώρων, σε συνδυασμό με το ιδιαίτερου κάλλους φυσικό περιβάλλον της περιοχής και της Αργιθέας. δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα κατά Τη φάση του σχεδιασμού στην ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος.
Τέλος, οι πλούσιοι υδάτινοι πόροι και το αυξημένο αιολικό δυναμικό έδιναν τις εγγυήσεις για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην περιοχή.
Την αναπτυξιακή τροχιά που βιώνει σήμερα η περιοχή την πυροδότησε η αξιοποίηση της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER II, μέσα από την οποία δημιουργήθηκαν οι πρώτες 16 επιχειρήσεις στην περιοχή προϋπολογισμού 2,25 εκατομμύρια Ευρώ.
Αυτές οι επιχειρήσεις αποτέλεσαν τη μαγιά για την αναπτυξιακή έκρηξη που σημειώθηκε κατά την 3η προγραμματική περίοδο, όπου η περιοχή Μουζακίου - Αργιθέας εντάχθηκε στα Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης του Αγροτικού Χώρου του Π.Ε.Π. Θεσσαλίας που χρηματοδότησαν 20 επιχειρήσεις προϋπολογισμού 5,35 εκατομμύρια Ευρώ.
Συνολικά, από τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που εφαρμόστηκαν στην περιοχή από το 1996 έως σήμερα ενισχύθηκαν 50 επενδύσεις με επιλέξιμο κόστος 8,08 εκατομμύρια Ευρώ και πραγματικό προϋπολογισμό αυξημένο κατά τουλάχιστον 35-40%.
|
Σύνολο επενδύσεων Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης
|
|
Περιοχή
|
Αριθμός επενδύσεων
|
Προϋπολογισμός
|
|
Κ.Π. LEADER II
|
|
Δήμος Μουζακίου
|
15
|
2.095.004,40
|
|
Δήμοι περιοχής Αργιθέας
|
7
|
398.796,77
|
|
Σύνολο
|
22
|
2.493.801,17
|
|
ΟΠΑΑΧ (χωρίς δημόσια έργα)
|
|
Δήμος Μουζακίου
|
14
|
3.443.726,09
|
|
Δήμοι περιοχής Αργιθέας
|
8
|
1.947.347,83
|
|
Σύνολο
|
22
|
5.391.073,92
|
|
Κ.Π. LEADER+ (σε επικαλυπτόμενες περιοχές)
|
|
Δήμος Μουζακίου
|
4
|
128.964,14
|
|
Δήμοι περιοχής Αργιθέας
|
2
|
65.705,24
|
|
Σύνολο
|
6
|
194.669,38
|
|
|
|
Δευτερογενής τομέας
|
|
Επένδυση
|
Αριθμός
|
Προϋπoλογισμός
|
|
LEADER II (Β΄ ΚΠΣ)
|
|
Ίδρυση βιοτεχνίας επεξεργασίας ξύλου
|
3
|
636.830,52
|
|
Επέκταση βιοτεχνίας επεξεργασίας ξύλου
|
2
|
223.822,45
|
|
Μονάδα επεξεργασίας κρέατος
|
1
|
223.037,42
|
|
Επέκταση εργαστηρίου παραδοσιακού λουκάνικου
|
1
|
146.735,14
|
|
Επέκταση και εκσυγχρονισμός τυροκομείου
|
2
|
114.606,02
|
|
Ίδρυση βιοτεχνίας επεξεργασίας ζωοτροφών
|
1
|
27.292,74
|
|
Δημιουργία μονάδας παραγωγής τσίπουρου
|
1
|
176.082,17
|
|
Σύνολο
|
11
|
1.548.406,46
|
|
ΟΠΑΑΧ (Γ΄ ΚΠΣ)
|
|
Ίδρυση βιοτεχνίας επεξεργασίας ξύλου
|
3
|
1.286.368,04
|
|
Ίδρυση βιοτεχνίας σιδηροκατασκευών
|
1
|
253.508,00
|
|
Επέκταση βιοτεχνίας αλουμινοκατασκευών
|
1
|
40.247,85
|
|
Σύνολο
|
5
|
1.580.123,89
|
|
|
|
|
|
|
Τριτογενής τομέας
|
|
Επένδυση
|
Αριθμός
|
Προϋπολογισμός
|
|
LEADER II (Β΄ ΚΠΣ)
|
|
Πρατήρια υγρών καυσίμων
|
2
|
78.473,95
|
|
Ίδρυση καταλυμάτων
|
3
|
566.397,65
|
|
Εκθετήριο – πρατήριο τοπικών προϊόντων
|
1
|
54.585,47
|
|
Σύνολο
|
6
|
699.457,07
|
|
ΟΠΑΑΧ (Γ΄ ΚΠΣ)
|
|
Κέντρα εστίασης
|
9
|
1.636.863,75
|
|
Καταλύματα
|
6
|
2.129.851,29
|
|
Σύνολο
|
15
|
3.766.715,04
|
Παράλληλα πιο δυναμικοί επιχειρηματίες αξιοποίησαν τον Αναπτυξιακό Νόμο και δημιούργησαν αξιόλογες επιχειρήσεις είτε στον τουριστικό τομέα, είτε στον τομέα του γάλακτος, είτε στον τομέα των τροφίμων.
Από τον Αναπτυξιακό Νόμο δημιουργήθηκαν στην περιοχή:
3 Ξενοδοχειακές Μονάδες
1 Τυροκομείο
1 Επιχείρηση παραγωγής μανιταριών
1 Βιομηχανία επεξεργασίας τομάτας
Συνολικά οι επενδύσεις της 3ης προγραμματικής περιόδου στην περιοχή του Μουζακίου, αξιοποίησαν το σύνολο των χρηματοδοτικών προγραμμάτων (LEADER, ΟΠΑΑΧ, Αναπτυξιακό Νόμο, προγράμματα του ΥΠΑΝ, του ΕΟΜΜΕΧ κλπ) αγγίζουν τα 50 εκατομμύρια Ευρώ.
Στον κρίσιμο τομέα των ΑΠΕ κατ΄ αρχήν δημιουργήθηκε το μικρό Υδροηλεκτρικό της Βατσουνιάς, δυναμικότητας 0,7 ΜW, που λειτουργεί με τη μορφή της Ανώνυμης Εταιρείας Λαϊκής Βάσης, όπου ο Δήμος Μουζακίου έχει το 35% του μετοχικού κεφαλαίου της.
Σε συνεργασία με τη ΔΕΗ Ανανεώσιμες Πηγές έχει δρομολογηθεί στο Δήμο Μουζακίου η υλοποίηση ενός εκ των μεγαλυτέρων Αιολικών Πάρκων της χώρας δυναμικότητας 33 ΜW, μία επένδυση που θα ξεπερνά τα 60 εκατομμύρια ΕΥΡΩ.
Παράλληλα ο Δήμος Μουζακίου έχει έτοιμες μελέτες για την ανάπτυξη τριών μικρών υδροηλεκτρικών, ενώ σημαντική είναι η κινητικότητα και πολλών ιδιωτών που ενδιαφέρονται να αξιοποιήσουν τόσο το υδάτινο, όσο και το αιολικό δυναμικό της περιοχής μας.
Εδώ να σημειώσουμε τη μελέτη που έχει έτοιμη ο Δήμος Μουζακίου σε συνεργασία με την Κοινότητα Ανατολικής Αργιθέας και αφορά την ανάπτυξη χιονοδρομικού κέντρου στο Βουνό Καράβα, όπου η χιονοκάλυψη είναι ιδιαίτερα καλής ποιότητας και σε μεγάλη διάρκεια του χρόνου. Οι κλίσεις του βουνού επιτρέπουν την ανάπτυξη μίας πίστας ολυμπιακών προδιαγραφών και πολλών μεσαίων και αρχαρίων. Στόχος των δύο ΟΤΑ είναι να βγούμε με διεθνή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος προκειμένου να προσελκύσουμε ιδιώτες επενδυτές για την υλοποίηση του χιονοδρομικού κέντρου καθότι το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων δεν χρηματοδοτεί πλέον τέτοιου είδους δράσεις.
Ο ρόλος της διασποράς
Οι μετανάστες (5.500 χωρίς να υπολογισθούν τα εξωγενή μέλη των οικογενειών τους) είναι οργανωμένοι σε κοινότητες και πολιτιστικούς συλλόγους με έδρα τον τόπο διαμονής τους σε όλα σχεδόν τα μικρο-μεσαία αστικά κέντρα της Θεσσαλίας, τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα. Επίσης, σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα, 500 περίπου κάτοικοι έχουν μεταναστεύσει την περίοδο (1955-1970) για ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και Γερμανία.
Οι σύλλογοί τους είναι επίσημα αναγνωρισμένοι, διατηρούν σχολές και ομάδες γύρω από την τοπική παράδοση, οργανώνουν γιορτές και εκδηλώσεις για θέματα που αφορούν την περιοχή καταγωγής τους όπου διατηρούν γη και σπίτι. Η επαφή τους με το Μουζάκι είναι στενή λόγω των συγγενών που διαμένουν εκεί αλλά και της κεντρικής θέσης του για όποιον επισκεφθεί τα ορεινά χωριά καταγωγής του. Ένα τμήμα (2500 κάτ.) του φερόμενου ως μόνιμου ορεινού πληθυσμού κατοικεί στο Μουζάκι τους χειμερινούς μήνες, αποτελώντας τη γέφυρα μεταξύ διασποράς, ορεινών χωριών και αγροτικού κέντρου. Ο πληθυσμός αυτός συχνάζει στα «δικά του» καφενεία τα οποία λειτουργούν ως σημεία ανταλλαγής πληροφοριών, συνάντησης με τη διασπορά, διασύνδεσης των πελατών (διασπορά) με τους τοπικούς επιχειρηματίες, επαφής με την ΑΝ.ΚΑ και τις Δημοτικές Αρχές.
|
Μετανάστευση
|
Νέες εγκαταστάσεις
|
Σύνολο
|
Ομάδες ηλικιών
|
|
0-18
|
19-64
|
65 +
|
|
Ελλάδα
|
4.815
|
Επιστροφή μεταναστών
|
329
|
13
|
104
|
212
|
|
Εξωτερικό
|
436
|
Άλλων περιοχών
|
142
|
2
|
140
|
0
|
|
Σύνολο
|
5.251
|
Σύνολο
|
471
|
15
|
244
|
212
|
Ο Δήμος συμβάλλει επίσης, στη συνοχή. Ο Δήμαρχος εκφράζει και εκπροσωπεί και τον ορεινής καταγωγής πληθυσμό που διαμένει στο Μουζάκι και έμμεσα, τα ορεινά χωριά τους που βρίσκονται εκτός του νέου Δήμου. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σχέδια που αφορούν το Μουζάκι και την ορεινή ενδοχώρα. Ο Δήμαρχος εκπροσωπώντας τους ορεινούς της μικρής πόλης, προσέδωσε σ’ αυτή την συμβολική περιοχή την πολιτική λειτουργία που το διοικητικό σύστημα δεν έκανε, ενισχύοντας την τοπική αλληλεγγύη και συνοχή του.
Αναφορικά με την ανάπτυξη της περιοχής Μουζακίου Αργιθέας σ’ αυτό το σημείο θα μου επιτρέψετε να δανειστώ τα συμπεράσματα που αποτυπώνει στη σχετική του μελέτη ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Δημήτρης Γούσιος:
«Η ανάπτυξη του Μουζακίου και της περιοχής του, βασίστηκε σε μια θαυμαστή συνδυασμένη αξιοποίηση των στενών σχέσεων, της ταυτότητας και του ανθρώπινου δυναμικού μιας τοπικής κοινωνίας, μπρος των σύγχρονων διακυβευμάτων (όπως η κίνηση προς την ύπαιθρο, η ποιότητα κτλ), κινητοποιούμενη μέσα και έξω του νέου θεσμικού, διοικητικού και πολιτικού πλαισίου το οποίο διέπει όλο και περισσότερο τις σχέσεις μεταξύ του τοπικού επιπέδου και των υπερκείμενων κλιμακίων.
Αποτέλεσμα αυτής της «κίνησης», συνιστά πριν απ’ όλα η ενίσχυση αυτής της «ιστορικής» περιοχής η οποία μετατράπηκε σε περιοχή ταυτότητας χάρη στην οποία, το αγροτικό κέντρο του ξαναβρίσκει τον ενδιάμεσο ρόλο μεταξύ της ορεινής ενδοχώρας και των αστικών αγορών σε μια νέα βάση: α) επανασυνδέει τις σχέσεις του με την ορεινή ενδοχώρα μέσω της αξιοποίησής της περισσότερο ως χώρος κατανάλωσης, β) ελέγχει μέσω άτυπων δικτύων τις πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις του φαινομένου β’ κατοικίας και τις αξιοποιεί τοπικά, γ) διευρύνει την καταναλωτική αγορά του στο σύνολο της περιφέρειας με τη βοήθεια της διασποράς του, της τοπικής διακυβέρνησης και της αξιοποίησης των πιο προσαρμοσμένων στις ανάγκες και στις δυνατότητές της προγραμμάτων τύπου LEADER. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα σύστημα-δίκτυο το οποίο επιχειρεί μέσα και πέρα από τα όρια του ιστορικού territoire. Αυτή η εξέλιξη είναι διπλά ωφέλιμη για την περιοχή: ενισχύει τους κοινωνικο-πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ διασποράς και της «ιστορικής περιοχής», προσδίδοντάς τους και οικονομική διάσταση.
Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που αναδεικνύει η περιοχή του Μουζακίου Αργιθέας στηρίζονται στη δύναμη και στη συνεκτικότητα αυτών των ίδιων δεσμών και ιδιαίτερα στην δύναμη του αισθήματος καταγωγής, τα οποία τροφοδοτούν την αλληλεγγύη στο εσωτερικό δικτύων οικονομικών στόχων. Στην περίπτωση αυτή, το ζητούμενο από την τοπική διαδικασία αειφορικής ανάπτυξης είναι αυτοί οι δεσμοί και τα δίκτυα να διατηρήσουν τη δύναμή τους και την αποτελεσματικότητά τους και στο μέλλον.
Μπορούμε επομένως να συμπεράνουμε, ότι στην περίπτωση του Μουζακίου το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός ότι η οικονομική ενσωμάτωση της διασποράς συνέβαλλε στην ενίσχυση και προπαντός στη συνεχή (αειφόρο) αναπαραγωγή των δεσμών και των σχέσεών της με την περιοχή και συνεπώς, της ίδιας της ταυτότητάς του. Η εξέλιξη αυτή που ανατροφοδοτεί την τοπική συνοχή, αλληλεγγύη και δικτύωση αποτελεί την ουσιαστική προστιθέμενη αξία της περιοχής, εφ’ όσον εξασφαλίζει μια αειφορική διαδικασία αναπαραγωγής και συσσώρευσης του κοινωνικο-πολιτισμικού κεφαλαίου του. Οι φορείς της τοπικής διακυβέρνησης έχοντας συνειδητοποιήσει την εμβέλεια αυτού του κεφαλαίου, όντας οι ίδιοι στοιχεία του, συμβάλλουν όλο και πιο ενεργά στην όσμωση μεταξύ των άτυπων και ενσωματωμένων δυναμικών. Η αξιοποίηση και η αναπαραγωγή αυτής της ζωτικότητας του τοπικού πολιτισμού και της τοπικής ταυτότητας επιτρέπουν πράγματι, στους τοπικούς επιχειρηματίες να ενισχύσουν την ικανότητά για αναπαραγωγή και μετασχηματισμού, του χώρου και της κοινωνικότητας, ενώ στο σύνολο της τοπικής κοινωνίας, να επιχειρήσει μια ανάπτυξη έξω από την ιεραρχία που βασίζεται στις γενικές αρχές εμπνεόμενες από το μοντέλο κέντρο-περιφέρειας (Di Meo).
Όμως, από τώρα και στο εξής, το πιο σημαντικό γι’ αυτή την περιοχή-δίκτυο, είναι να διασφαλίσει τις ενδογενείς ικανότητές του αναγέννησης, καινοτομίας και εξέλιξης. Η εξασφάλιση της συνοχής γίνεται στρατηγικός στόχος εφ’ όσον είναι αυτή η οποία μπορεί να ενδυναμώσει την εμπιστοσύνη στο εσωτερικό της οποίας λαμβάνει την υπόστασή της η σχέση της οποίας ο ρόλος αναδεικνύεται θεμελιώδης γι’ αυτή την σχεσιακή οικονομία του Μουζακίου. (Zaoual).
Το παράδειγμα του Μουζακίου έρχεται να μετριάσει τη γενική θεωρία σύμφωνα με την οποία οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, τείνουν να εξαλείψουν κάθε χωρική πρωτοτυπία, δείχνοντας καθαρά πως η κοινωνία του συμβάλλει μέσω των σχέσεών και των δικτύων της στην ανασύνθεση των συστημάτων.»
